روشنفکر و عوام زدگی

عادت به عنوان عنصر بی بدیل حفظ و تداوم دریافت ها و آموزه های نهادینه شده؛ فرد و جمع را در تداوم و حفظ بسیاری از ارزش ها و مناسبات گذشته مشوق است. فرایندی که درک و دریافت ها و نیازهای نوین مبتنی بر تحول و تکامل را با موانع و مشکلات جدی روبرو ساخته و انتخاب فرد و جمع را در تبیین و تحلیل های عموما نامتعارف و متکی بر آموزه های گذشته از مسیر اصولی و الزامی دور می سازد. براین اساس انتخاب و عادت در تعارض با یکدیگر یک تضاد درونی مداوم را در جامعه شکل می دهد که مقاومت عادت و سنت به دلیل  سهولت درک و دریافت های آن، خود را تحمیل می سازد. عوام زدگی به عنوان یک نمود ساده سازی های حرکت های فردی و جمعی در روابط و مناسبات اجتماعی، عادت و سنت را سرلوحه زیست اجتماعی خود قرار می دهد. از بارزه های مبرهن و بدیهی عوام زدگی توقف در ایستارهای گذشته است که ارزیابی های حال را دچار نقصان و بداندیشی می سازد. بدین مضمون که فرد با توقف در گذشته، به مقایسه وضعیت کنونی نشسته و به قضاوت و داوری روی می آورد. این روند در شرایط استیصالی و بن بست های حاد و شکننده به صورت افراطی نمود یافته و فرد را به سوی کنش های تخریبی و تخدیری اندیشه و عمل وا می دارد.

روشنفکری که امروز را با توقف در گذشته مورد تبیین و تحلیل قرار می دهد؛ دقیقا در تارو پود عوام زدگی و عامیانه اندیشی گرفتار آمده است. چرا که امروز در مسیر تحول و تکامل جامعه و انسان بسیاری از بارزه های گذشته را نفی و نهی کرده که با نیاز الزام کنونی بشری در تعارض قرار دارند. اینکه اندیشه و نظامی در گذشته عملکرد خوبی داشته؛ دال بر تداوم آن در مقطع کنونی که بسیاری از نرم ها و رویکردهای محیطی دچار تغییرات اساسی شده اند؛ نمی باشند. عوام زدگی یکی از برجسته ترین نمود نامتعارفی است که در تضاد با دستاوردهای تکاملی قرار داشته و از درک و دریافت های آن به دلیل پیچیدگی و ژرف اندیشی می پرهیزد. گذشته را می ستاید چونکه سهل الوصول و سهل الهضم بوده و به ارضای تمایلات و تمنیات عادت گون و نهادین وی همراه است. روشنفکر عوام زده، پر می گوید ولی کم می داند، این پرگویی بلاهت گون نمود روشن ساده سازی های رویکردهای محیطی و بدفهمی یا نفهمی های روند تکامل تاریخی می باشد. زیرا،نگاه عوامانه از ارتباط بین پدیده ها و تاثیرات متقابل آن ها می پرهیزد و از چرایی و علت این روند دیالکتیکی گریزان است. چرا که این فرایند به تعمیق اندیشه و فراخی و وسعت نگاه و نظر متکی بوده و از تکرار مکررات و سطحی نگری عوامانه بدور می باشد.

در ساده سازی های عوامانه، زودباوری و خوش باوری های خردگریز رشد کرده و فرد را در تصورات و توهمات انگاره های ذهنی بسوی دنیای خیالی اش رهنمون می شود. این نمود برجسته عوامانه در پیوند با ضعف اساسی درک و فهم چرایی روندهای محیطی، دیر فهمی و دیر هضمی روندهای تحولی را در عوام تقویت می کند که در پروسه دیر فهمی، اصل و اساس نیازهای حال و رویکردهای نامتعارف گذشته به فراموشی سپرده می شوند. این ویژگی منبع لایزال گرایشات کاریزمایی و قدسی سازی نمودهای گذشته است که محدود اندیشی و حصار فکری عوامانه را نشان می دهد. در عوام زدگی حافظه تاریخی جای خود را به یادآوری و تکرار مکرراتی می دهد که حفظ و ابقای آن ها به هدف و آرمان اصلی مفهوم می یابد. قدسی سازی های عوامانه و شخصیت سازی های کاریزمایی از رویکردهای بی بدیلی هستند که جامعه و انسان را در ناهنجاری های زیستی با احیا و ابقای سازوکارهای گذشته فرو می برند. چرا که سنت های کاریزمایی از حقایق بدور بوده و واقعیت ها را در نمی یابند. از سطح و نظر فراتر نرفته و در ابهام و عدم شفافیت مواضع و مقاصد بسر می برند. روشنفکر عوام زده در بن بست ها و ناهنجاری های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی در لحظه و روزمرگی تداوم حیات می دهد و دورنمای روشن و رهایی بخشی را دنبال نمی کند. براین اساس تلاش می کند گره بن بست ها را با رجعت به گذشته بگشاید وبه توجیه رویکردهای آن بنشیند.

اصولا روشنفکر عوام زده نه تنها آینده را نمی بیند؛ بلکه با ذهنیت پنداری و غیر واقع گرایانه اش، مسیر جامعه را به بیراهه می کشاند. این عوام زدگی وی را به جای تفکر انتقادی و تدوین استراتژی های عملی، در توهمات نوستالژیک، شعارهای کلیشه ای و نسخه های غیر عملی برای رهایی جامعه گرفتار می سازد. ویژگی هایی که نه نیرویی برای تغییر، بلکه مانعی در مسیر آن ایجاد می کند. چرا که به جای تحلیل دقیق بحران ها و ارائه راهکارهای مطلوب و متنوع، مشکلات پیچیده را به چند عامل سطحی و کلیشه ای تقلیل می دهد. در این مسیر به سرزنش گروه های خاص، توطئه های عوامل خارجی و یا سقوط ارزش های اخلاقی تکیه می کنند. ناتوانی در چرایی شناخت و درک تحول و دگرگونی های تکاملی، بیشتر درگیر واکنش های احساسی به تغییرات لازم اجتماعی گردیده و اغلب از نابودی ارزش ها، هویت و فرهنگ ملی سخن گفته، بدون اینکه برنامه ای عملی برای سازگاری با دنیای نوین در حال شکل گیری داشته باشند. این عوام زدگی روشنفکرانه همواره به دنبال راه حل های تکراری، اسطوره ای و یا بازگشت به یک نظم از دست رفته می باشد. چرا که اصولا روشنفکر عوام زده به جای درک تحولات اجتماعی به عنوان یک فرایند پویا، حال و آینده را صرفا ادامۀ گذشته ای که باید حفظ و احیا شود می بیند. بر این اساس برای تبیین و تحلیل شرایط کنونی و نیاز های آن با روش های علمی و دیالکتیکی، مدام تاریخ را در تکرار مکررات و تطبیق شرایط امروزی با بارزه های تاریخی گذشته می بیند. دقیقا در ذهن روشنفکر عوام زده، چیزی جز یک نسخه بازسازی شده از گذشته وجود ندارد.

عموما روشنفکر عوام زده با توقف در بارزه های گذشته، همواره در موضع واکنشی قرار داشته و از درک و فهم لازم برای همگامی با تغییرات اجتماعی باز می ماند. زیرا به جای تحلیل علمی برای نگاه به آینده، اسیر توجیه گری و مقصرسازی جریان های اجتماعی و سیاسی می باشد. چرا که اصولا از توانایی لازم برای درک روندهای عمیق اجتماعی و تاریخی برخوردار نبوده و با تکرار کلیشه های سیاسی، دینی و یا ملی گرایانه، به بازتولید وضعیت نامطلوب کمک می کند.بر این اساس نه تنها کمکی به حل مشکلات نمی کند؛ بلکه با گمراه کردن افکار عمومی، مانع درک صحیح جامعه از بحران ها و راه حل های ممکن می گردد. چرا که در روشنفکر عوام زده، بین آگاهی تاریخی و ایستایی فکری اش بر بستر عادت و سنت، تضادی شکل می گیرد که مانع از درک ضرورت ها و فهم نیازهای تحول و تکامل می گردد. روندی که به جای تبیین و تحلیل های پویا و گویای واقعیت های موجود، به بازتولید مفاهیم و کلیشه های گذشته پرداخته و عملا به مانعی در مسیر تکامل جامعه و انسان مبدل می گردد. بنابراین یکی از عارضه های بدخیم روشنفکر عوام زده، ایجاد بحران های فکری در جامعه بوده و ضمن ایجاد مانع در پیشرفت فکری جامعه، گفتمان های انتقادی را از اعتبار و تاثیر موثرش باز می دارد.

روشنفکر عوام زده در عصر دیجیتالی، به مدد ابزارهای پیشرفته ارتباطی و رسانه ای به تخریب و تحریف واقعیت های تاریخی روی آورده و برای احیا و ابقای بارزه های گذشته، به توجیه گری مبادرت ورزیده؛ وضعیت نامطلوب حاکم را با مقصر دانستن دیگران تبیین و تحلیل می کنند. متاسفانه فضای مجازی ابزاری برای تاخت و تاز سطحی نگری ها، کلیشه سازی ها، ساده سازی ها و تحریف واقعیت ها توسط روشنفکر عوام زده گردیده است. روندی که امکان می دهد تا با انتشار گسترده محتوای احساسی و غیر مستند، تاثیر سریع و عمیق تخریبی و تهیجی بر افکار عمومی گذاشته و با تقلیل گرایی مسائل مبهم و پیچیده کنونی تنها راه حل مشکلات را در باز گشت صرف به گذشته می پندارد. روشنفکر عوام زده ناتوان از تبیین و تحلیل های دیالکتیکی همواره آن قسمت از تاریخ تحولات اجتماعی را که با دیدگاه وی سازگار است؛ برگزیده و بر آن ها ابرام می ورزد و بخش های ناخوشایند آن را حذف می کند. بنابراین با ترویج تحلیل های غیر منطقی به تخریب گفتمان انتقادی پرداخته؛ و فضای گفتگو و همکاری اجتماعی را بشدت تضعیف می کند. در حقیقت روشنفکر عوام زده اسیر همان عوام زدگی ای می شود که بایستی در مقابلش بایستد و با آن مبارزه کند.

روشنفکر عوام زده عنصر بی بدیل دروغ های آگاهانه و ناآگاهانه ای است که برای توجیه رویکردهای واپسگرای خود بدان ها مبادرت می کند. این دروغ ها را نه تنها برای فریب افکار عمومی، بلکه برای تثبیت جایگاه خود و جلوگیری از نقد واقعی به کار می گیرد. این افراد عموما برای توجیه وضعیت کنونی و یا رویکردهای واپسگرای خود، مشکلات ساختاری را نادیده انگاشته و یا تغییرات را غیر ضروری و یا حتی مضر معرفی می نمایند. در این میان بسیاری از روشنفکران عوام زده با استفاده از زبان پر طمطراق و واژه های پیچیده اما بی معنا و غیر قابل فهم ، تلاش می نمایند؛ عدم توانایی های خود برای تبیین و تحلیل های عمیق و مورد لزوم را پنهان سازند. از دیگر ترفندهای روشنفکران عوام زده بازی با مفاهیم و تشابهات اسمی برای فریب افکار عمومی می باشد. درتلاشی مداوم با تغییر معانی مفاهیم و یا القای شباهت های غلط، حقیقت را تحریف کرده و مانع از درک درست مسائل می شوند. بنابراین روشنفکر عوام زده نیات و تمایلات پست و دنی خود را در پس مفاهیم جذاب چون: آزادی، دموکراسی، عدالت، مردم سالاری و یا توسعه و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی بدون تعریف دقیق و روشن پنهان می سازند. بدین سان است که هجمه و یورش روشنفکران عوام زده به چپ و اندیشه ورزان چپ که اکنون در جریان است در طول تاریخ حیات انسانی بی سابقه می باشد. چرا که فرسودگی ساختی و ناتوانی روشنفکر عوام زده در چرایی و تبیین و تحلیل های دقیق و راهگشاِی آن، وی را به سوی تحریف و تخریب هدایت کرده است.

نتیجه اینکه: عادت و سنت عناصر بی بدیل حیات انسانی در تقابل با گزینش های نوین حیات اجتماعی، جامعه و انسان را با چالش های اساسی و جدی برای خروج از بحران های زیستی روبرو ساخته اند. روندی که بسترهای عوام گرایی و عوام زدگی را تقویت کرده و جامعه را با بحران های فکری و فریب و ریای عوامانه روبرو ساخته است. در این میان روشنفکران عوام زده خطر جدی و بالقو ای برای رهایی و آزادی انسان ها محسوب می شوند. چرا که روشنفکر عوام زده همراه با رسوبات فکری گذشته از طریق ساده سازی ها و تقلیل گرایی مبرمات اجتماعی و انسانی از ژرف اندیشی و تبیین و تحلیل های اصولی و ملموس می گریزد. حافظه تاریخی روشنفکر عوام زده مملو از تکرار مکرراتی است که با توقف در ایستارهای گذشته نه تنها ره به روشنایی نمی گشاید بلکه تمامی راه های ممکن درک و دریافت های نوین را با بن بست مواجه می سازد. روندی که در بن بست های حاد و استیصالی به صورت افراطی نمود یافته و جامعه را از تمامی توان بهیابی و بهسازی لازم باز می دارد. زیرا روشنفکر عوام زده به جای تحلیل و تبیین های علمی و دیالکتیکی جامعه پویا، به بازتولید مفاهیم و کلیشه های گذشته روی می آورد. روشنفکر عوام زده در دام تفکری گرفتار می باشد که با زمان همراه نیست و بین آگاهی تاریخی و ایستایی فکری در نوسان است. این عنصر بی بدیل در اسارت مداوم عادت و سنت، ساده سازی ها و تقلیل گرایی های مسائل بغرنج و پیچیده اجتماعی و مقصر سازی های دیگران تداوم حیات می دهد.

اسماعیل رضایی

24:03:2025

                            

 

مناظرۀ مخدوش*

انسان ها با ویژگی های زیستی خویش، فضا، محیط و رویکردهای محیطی را متفاوت می بینند؛ و به قضاوت وداوری می نشینند. این بارزه های فردی و نمودهای جمعی اش، جامعه و انسان را در اغتشاشات فکری و اختلافات سلیقه ای و عقیدتی فرو برده؛ و از یافتن راهی به رستگاری باز داشته است. فرایندی که اندیشه و اندیشه ورزی را در حصار باریک و تاریک اکتسابات مجازی حدود بخشیده و راه صواب و ناصواب را مخدوش ساخته است. بداندیشی و بدخواهی از بطن درک و شناخت ناقصی بر می خیزند که انسان ها را بسوی اهداف و اخلاف سترون و بی هویت هدایت می کنند. مخدوش بودن مرز گذشته و حال و درک غلط و موهم از آینده در راه، دقیقا از بدفهمی های تکامل تاریخی و نقش انسان ها در برآمدهای تحول و تکامل جامعه و انسان سخن می گویند.

کسی یا کسانی که از روند تکامل تاریخی غفلت می ورزند؛ و تلاشی نیز برای فهم درست و اصولی آن به عمل نمی آورند؛ با حافظه تاریخی معیوب به جنگ عیوب می روند. این انسان ها در توهم و پندار خویش، گذشته را با حال درهم می آمیزند و برای آینده نقشه های شوم و بدسگال خویش را ارائه می کنند. مخدوش ترو بدسگال تر اینکه گذشته را ثابت و راکد می نگرند و با وضعیت اسفبار حال به مقایسه می نشیند. بدین مضمون که روند تکامل تاریخی، در گذشته و توهمات و پندار غبار گرفته اش متوقف شده و احیا و ابقای آن را جستجو می کنند. این بارزه های فکری کسانی است که نه تنها خاطره خاطرات گذشته مشوق و حرکت بسوی دوران سپری شده گذشته است؛ بلکه پندارهای ذهنی و دینی بر خلاف ادعاهای دروغین سکولاریسم و دین زدایی، خواسته یا ناخواسته، آگاهانه یا ناآگاهانه در اسارت دین و فرامین دینی به احیای مناسبات گذشته می اندیشند. بدینسان است که تاریخ را نه تحلیلی بلکه توصیفی بکار می گیرند و به توجیه و تاویل های تاریخ سوز روی می آورند.

کسی که هرگز به چرایی و ریشه یابی رخدادهای گذشته که صرفا با نگاه تکاملی و دیالکتیکی می توان بدان دست یافت؛ نمی اندیشد؛ دستاوردهای گذشته را با سکوت و رکود فکری و اندیشه ورزی خود، شاهد و گواه صادق و راست آزمایی برای حال و آینده می یابد. این عناصر مسموم و مشئون از رذالت و جهالت، دنیایی را تصور و ترسیم می کنند که در روند تکامل تاریخی جز رنج و نکبت برای انسان ها عرضه دیگری نداشته است. خطرناک ترین پدیده زیست انسان ها وقفه های زیستی اندیشه و احیای دستاوردهای گذشته است که نسل حال را تباه و نسل آینده را در استیصال های ناشی از ناتوانی های زیستی و رنج و اندوه مداوم بسوی آینده ای مبهم و بی هویت هدایت می کند. نسل مستاصلی که بین بد و بدتر سرگردان است و تحت تاثیر القائات محیطی در گذشته و حال متوقف شده و هرگز فرصت لازم را برای دنیای جدیدی که می تواند رهایی واقعی وی را رقم بزند پیدا نمی کند. چرا که در اسارت اندیشه و عملی است که نه تنها در گذشته می زید؛ بلکه حال و آینده را نیز می خواهد متناسب با آن سامان دهد.

توسعه و شکوفایی در روند تکامل تاریخی محصول مقاطعی خاص از ویژگی های محیطی است که جامعه بر اساس ضرورت های اجتماعی و تاریخی از پتانسیل موجود برای برخورداری از آن متناسب با روندهای توسعه یافتگی جامعه های انسانی بهره می گیرد. بهره گیری از این پتانسیل بستگی تام به ویژگی های اجتماعی و روندهای توسعه جهانی داشته و عموما تنها شخصیت های سیاسی نقش اصلی و اساسی را در برآمدهای آنها بازی نمی کنند. این پتانسیل زمانی تداوم می یابد که عناصر مکمله آن چون فضای باز سیاسی و آزادی های فردی و جمعی محمل های لازم خود برای همراهی و همسویی با جامعه را دارا گردند. اگر این پتانسیل با استبداد تاریخی و توتالیتاریزم اقتصادی و سیاسی در آمیزد؛ سقوط و تباهی جامعه را قطعی و حتمی می سازد. نمونه های زیادی در سطح جهانی از آلمان هیتلری گرفته تا شوروی به اصطلاح سوسیالیستی و یا ترکیه آتاتورک و ایران رضاشاهی و... در مقاطع خاصی از روندهای تحولات جهانی دارای یک جهش تحولی در عرصه های علمی،اجتماعی و صنعتی را متناسب با پتانسیل درونی خود تجربه کرده اند. این روند تحولی در بسیاری از کشورها از جمله ایران به دلیل بافت و ساخت فرهنگی عمیقا سنتی و وابستگی شدید به منابع زیر زمینی که ضعف اساسی بورژوازی را به دنبال داشته که نتوانست رسالت تاریخی خود را انجام دهد؛ جامعه از فضای باز سیاسی و آزادی های لازم برای تداوم توسعه بازماند و بسوی یک دیکتاتوری حاد و مزمن سوق یافت. این روند اختناقی تداوم یافت و در دوره های بعد نیز در کنار روندهای تحولی مورد نیاز با افت و خیز و صعود و نزول خود، جامعه را از دریافت های نوین تفکر و تحول بازداشته و در بارزه های عمیق سنت و عادت رها ساخت. این روند رشد نامتوازن درون اجتماعی با رشد نامتوازن طبقاتی همراه شد و جامعه و اقتصاد در یک طیف بندی نامتعارف خود بسوی یک تضاد و رویارویی رو به تعمیق سوق یافتند که منجر به فروپاشی بسیاری از نظام های حاکم گردید. بنابراین بازگشت به گذشته بیانگر نوعی از بن بست فکری است که با عامیانه نگری و عوام گرایی سنت و عادت بجای مانده پیوندی ناگسستنی دارد.

یکی از عارضه های بدفهمی های تکامل تاریخی، نگاه تک ساحتی و تک بنی به رویدادهای تاریخی و اجتماعی می باشد. روندی که قضاوت را مخدوش و یکجانبه نگری را در بررسی های تاریخی عمق بخشیده است. اینکه دستاوردهای یک ملت یا جامعه را به یک فرد منتسب دانستن و برای توجیه خطاها و جفاهای وی به موهومات و خطاهای دیگران تمسک جستن، بیان روشن و واضح بدفهمی ها و نفهمی هایی است که ریشه در دگم های ایده ای نهادینه دارد که حافظه تاریخی را معیوب و یک جانبه نگری را به امری نهادین مبدل ساخته است. در این نگاه و نظر است که تمامی جنایات و بدسگالی های یک نظام منحط در ترازوی قضاوت و عدالت، به عوامل و عناصر آسیب دیده از جور و ستم یک دیکتاتور عنان گسیخته نسبت داده شده؛ و با بی شرمی تمام برای احیا و ابقای بازماندگان این نظام مخوف و مخرب همگان را فرا می خوانند. رجعت به گذشته خود یک معضل اساسی است که نشان از بدفهمی ها و عقب ماندگی فکری دارد؛ ولی ابقا و احیای بقایای یک معضل تاریخی گذشته فاجعه است. چرا که بیانگر بن بست فکری و استیصال در برون رفت از یک فاجعه اجتماعی است که انگاره های ذهنی را به بسیاری از توهمات و بلاهت گویی و پرگویی های روشنفکرانه آلوده است.

واقع گریزی و حقیقت پرهیزی از نشانه های بارز و شاخص واپسگرایی و توجیه و تاویل های آلودگی های فکری نسبت به مناسبات نوین انسانی در حال شکل گیری می باشد.براین اساس است که بسیاری از مفاهیم مدنی و اجتماعی چون دموکراسی، عدالت، آزادی، برابری، حقوق بشر، محیط زیست و ...در پس بن بست و استیصال، هیچ سامانه فکری و برنامه برای تحقق آن ها ارائه نشده و فقط با لفاظی و برای عوام فریبی بدان ها استناد می شود. فاصله و فرق عمده بین چپ و گذشته گرایان در بارزه های روشن و صریح چارچوب های فکری و برنامه ای چپ در پاسخ به نیازهای مدنی و اجتماعی می باشد. اگر چه چپ سنتی همانند راست سنتی در بن بست های فکری گرفتار آمده ؛و امکان پاسخگویی به نیازهای کنونی را ندارد. هراس از چپ و یورش و هجمه همه جانبه از سوی راست و راست افراطی در سطح جهانی با ارجاع همگان به اردوگاه بلوک های گذشته سوسیالیستی که به دلیل بارزه های محیطی و ساختی اش با شکست روبرو شده است؛ که همچنان تصور ابقا و برقراری مجدد آن، خواب را از چشمان صاحبان قدرت و ثروت ربوده است؛ همچنان و با شدت تمام ادامه دارد. بدین سان است که راست افراطی تمامی نیازهای مدنی و اجتماعی را با ترفند ملی، ملی گرایی افراطی و عظمت ملی توجیه می کند و بدون تعریف مشخص و ملموس از ملی گرایی، چپ را عنصر ضدملی معرفی می نماید. به زعم تفکر راست و واپسگرا هر کی با بلوک غرب مرتبط باشد وابسته نیست؛ ولی ارتباط با شرق یعنی وابستگی و سرسپردگی مفهوم می یابد. یا غرب با تمام سابقه ننگین خود در دنیا، خیانت نمی کند و خائن محسوب نمی شود؛ ولی شرق همواره به خیانت آلوده است. این منطق و استدلال پست و رذیلانه دقیقا از ترس و هراسی بر می خیزد که بر خلاف ادعاهای بی بنیان جریان های راست و راست افراطی، جامعه چپ را در برآوردن نیازهای کنونی بشریت بارز و شاخص می یابد.

این ملی بودن و ملی گرایی چیست که تمامی ورشکستگان اقتصادی و اجتماعی و بازندگان قدرت مکنت برای فریب و دغل و تحریف و تخریب چهره های واقعی انسانی و تاریخی، بدان تمسک می جویند؟ً! جهان وارد عرصه های نوینی از تحول و تعامل شده است که با بارزه های گذشته دارای یک تفاوت فاحش شکلی و محتوایی گردیده است. پیوندهای جهانی براساس برآمدهای نیازهای نوین بشری دیگر نمی تواند با فرمول بندی های گذشته ملی گرایی همخوانی داشته باشد. خاک، بوم، سرزمین و دیگر بارزه های القایی واپسگرایان صرفا برای تحریف و تخریب اذهان و توجیه ناکامی ها و ناتوانی های حال و گذشته بکار می رود. علقه های ملی بایستی مبشر و مروج دموکراسی، عدالت و برابری، آزادی و در مجموع جامعه ای فاقد هرگونه تبعیض و بی عدالتی باشد که ملی گرایان دروغین راست و راست افراطی هرگز پتانسیل برقراری و اعمال آن را نداشته و ندارند. چرا که اتکای شان بر سازه های فکری و ساختی غالب طبقاتی می باشد که بنیان هایش بر ستم و اجحاف و تبعیض و بی عدالتی بنا شده است. مناسبات نوین جهانی همراه با قطب بندی های نوین اقتصادی و اجتماعی به کمیت های نوینی دست یافته که صرفا با کیفیت های نوین قابل تعریف و توصیف است. راست افراطی با ملی گرایی کذایی اش هیچگونه توان بالفعل و بالقوه ای برای ارائه در این جهان رو به تغییر ندارد. بنابراین حمله و هجمه به چپ از سوی راست و راست افراطی همراه با فریب و ریا و دروغ کاملا قابل فهم و درک است. زیرا با دیجیتالیزه شدن حیات اجتماعی و سیالیت اطلاعات و داده های اقتصادی و اجتماعی، آگاهی های نسبی رواج عام یافته که تمامی ترفندهای ملی گراهای دروغین و گرایشات ضد مردمی شان را آشکار کرده است.

نتیجه اینکه: ویژگی های زیستی انسان ها وابسته به بسیاری از اکتسابات محیطی و مجازی می باشد که در تعاملات اقتصادی و اجتماعی خود را نشان می دهد. نوع نگاه آدمی به هستی اجتماعی و تاثیر عادات و سنن در شکل گیری اشکال خاصی از نمودهای محیطی، روند بهیابی و بهسازی فضای زیستی انسانی را متفاوت ساخته است. هر جامعه متناسب با تاثیرات عوامل پیرامونی و بیرونی با پتانسیل ویژه خود نوع خاصی از توسعه را رقم زد و در این میان صرفا جوامعی قادر شدند به توسعه و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی خود تداوم بخشند که متناسب با روند توسعه اقتصادی و اجتماعی، فضای باز سیاسی و آزادی های فردی و جمعی را برای بهره گیری مناسب از فرصت ها جهت تعالی و تکامل فراهم نمودند.جوامعی که قادر به درک و فهم این فضای رشد و بالندگی نشدند؛ به سوی اختناق و دیکتاتوری سوق یافتند که جامعه را در وقفه های طولانی ازحیات مطلوب و معمول خود دور ساخته اند. دیکتاتوری حاد و مزمن و استبداد تاریخی که اکنون در بسیاری از کشورها از جمله ایران یکه تازی می کند؛ محصول دوره ای از تاریخ تحولات اجتماعی است که حاکمان قلدر مآب با تکیه بر منابع طبیعی و زیرزمینی غنی، از رشد کلاسیک و متوازن جامعه براساس معیارهای طبیعی و لازم رشد و توسعه اجتماعی ممانعت کرده؛ و دیکتاتوری و استبداد حاد و مزمن را نهادینه ساخته اند. اکنون بازماندگان این ورشکستگان سیاسی که کاملا از قدرت درک و فهم روند های تحولی و تکاملی کنونی جامعه بشری بیگانه اند؛ در تلاشی عبث خواهان برقراری مناسبات سراسر فاجعه بار گذشته می باشند. تلاش دارند؛ با فریب و ریا و دروغ و بکارگیری مفاهیم احساسی و عاطفی چون وطن دوستی و ملی گرایی که دقیقا از بار عامیانه و عوامانه تغذیه می کنند؛ جامعه را مستعد پذیرش خود نمایند؛ غافل از اینکه عصر دیجیتال و سیالیت اطلاعات و داده ها یک آگاهی نسبی را عمومیت بخشیده که دنیای گذشته را بر نتافته و برای ساختن دنیایی بهتر و انسانی تر در حرکت هست. دنیایی که هیچ کدام از مولفه های آن هیچ سنخیتی با راست و راست افراطی که به سازوکارهای فاجعه بار غالب کنونی اقتصادی و اجتماعی وابسته هستند؛ ندارد براین اساس ضعف و ناتوانی خود را با هجمه و یورش به چپ می خواهند جبران کنند. چرا که چپ نشان داده که از پتانسیل لازم و برنامه ای مشخص و گویا قادر است به نیازها و نابسامانی های کنونی پاسخ لازم را بدهد. بلندگوهای رسانه ای و ارتباطی ساختار طبقاتی با تمام توان خود برای ترمیم مشروعیت و اعتبار از دست رفته خود، چپ را آماج حمله شدید و همه جانبه خود گرفته اند. ولی چپ با تمامی اجحاف و تبعیض که از خصیصه های بارز طبقاتی می باشد؛ تنها گزینه رهایی بخش جامعه های انسانی محسوب می شود. دروغ، ریا و برچسب زنی در دنیای مرتبط شده توسط ابزارهای ارتباطی و دیجیتالی دیگر همانند گذشته نمی توانند القائات و آگاهی های کاذب را پوشش دهند و عمومیت ببخشند. جامعه بشری به ویژه جامعه انقلابی ایران وارد مرحله ای از مبارزات اجتماعی خود شده است که با گذشته و دستاوردهای موهوم و ناقص آن فاصله گرفته است. چرا که گذشته و حال با رویکرد فاجعه بار، مشروعیت و اعتبار لازم خود را کاملا خدشه دار ساخته اند.

اسماعیل رضایی

10:03:2025

* اخیرا مناظره ای با عنوان«چپ و پهلوی» بین آقایان مهدی فتاپور از جمهوری خواهان و ایرج مصداقی از سلطنت طلبان اجرا شد که در آن اوج بدفهمی و نفهمی و بی هویتی درک تحولی و تکاملی جامعه و انسان توسط آقای مصداقی به نمایش درآمد. فردی که از بیان صرف بسیاری از تکرار مکررات تاریخی جعلی و نابخردانه فراتر نرفت و با برچسب زنی های معمول جاهلان و سنت پرستان، سعی در تعریف و توصیف جعلیات تاریخی خود نموده است. اگر چه آقای فتاپور با درایت و فهم لازم یک تبیین و تحلیل نسبتا خوب تاریخی را ارائه داد؛ ولی در برابر عوامی چون مصداقی کافی نبود و نیازمند تبیینی موشکافانه تر و عمیق تر برای بدگویی ها و بداندیشی های جریان های مغرض با بار فرهنگی واپسگرا بود.

 

 زن و سیاست

(در گرامیداشت هشت مارس)

تعاملات اجتماعی تابع بسیاری از روندهای متکاثر محیطی است که چارچوب های روابط و مناسبات اجتماعی و انسانی را شکل می دهد. این کثرت عوامل محیطی تابع بسیاری از نمودهای ماهیتی برآمدهای عناصر بیرونی است که به انسان ها  جایگاه و پایگاه ویژه ای را اعطا می کنند. سیاست کفایتی است که آدمی را در پیشبرد امور زیستی یاری می رساند. سیاست حکایت تردیدها، تصمیم ها و تفکیک و تشکیک هایی است که تعاملات اجتماعی را در صعود و نزول ارزش ها و الزامات حیات عمومی هدایت می کند. در ساختار طبقاتی عموما سیاست آلوده به بسیاری از ترفندها و حیله گری های محافظه کارانه است که تنها با خصلت مردانه هویت می یابد. همواره این مردان سیاست هستند که در پیشبرد امور اقتصادی و اجتماعی نقش بازی می کنند؛ و واژه زنان سیاست هرگز در ادبیات مرسوم اداره امور اجتماعی جایی ندارد. چراکه در فرهنگ تبعیض آمیز و پدرسالار ساختار طبقاتی و نگاه متحجرانه دینی به جایگاه زن در روابط و مناسبات اجتماعی و اقتصادی به عنوان ابزار بهره کشی و بهره دهی نگریسته می شود.

عنصر نهادین سود و سرمایه در ساختار طبقاتی، سیاست را به انواع حیل و قیل برای انباشت نامتعارف و خارج از نرم های انسانی سوق داده است. براین اساس زن در این مناسبات ظالمانه از حقوق واقع طبیعی و اجتماعی خود محروم گردیده است. چرا که همواره زن به عنوان عنصری متکی به مرد، از استقلال عمل لازم برای مشارکت در سازوکارهای بنیادین حیات اجتماعی محروم بوده است. سیاست به عنوان یک عامل روبنایی بنیان های مادی حیات اجتماعی، همواره در تعیین حد و مرزهای معینه در سازوکارهای اجتماعی نقش اساسی داشته و دارد. در این میان زنان در سیاست گذاری های قدرت های حاکم، از منزلت و جایگاه واقعی خود به دلیل رسوبات فکری زن ستیزانه دور شده اند. این روند متحجرانه همواره تاریخ تکامل اجتماعی جامعه را از استعداد و توانمندی های جامعه زنان در تکمیل و کمال جامعه های انسانی دور ساخته است.سیاست تبعیضی طبقاتی در برگماری های اجتماعی، حدود زن را تحت فرمان و زیرمجموعه مردان معین کرده و فراتر از آن را نوعی ساختار شکنی هویت مردانه می پندارد. این بارزه های منحط نظام سلطه سرمایه در پیوند با تحجّر و تاریک اندیشی دینی، سیاست های خود را در ارتباط با حیات اجتماعی زنان براساس تحقیر و تحمیل تنگناهای زیستی تنظیم نموده است.

سیاست زن ستیزی برآمد منفعت و مصلحتی است که از ساختار طبقاتی سر برآورده و در پیوند با ارتجاع دینی عمق یافته است. در درآمیختگی کار فکری و یدی و نقش مردان در تامین معیشت و هژمونی اداره امور خانواده، زن را در رتق و فتق امور خانه، فرزندآوری و ارضای تمایلات مردانه محدود و محصور ساخت. این روند نامطلوب با جداشدن کار فکری و یدی تداوم یافت و زن همچنان به عنوان ضعیفه و جنس دوم در روابط و مناسبات اجتماعی تداوم حیات داد. با تخصصی شدن شغل و حِرَف، این مردان بودند که متصدی امور شدند؛ و با غلبه خرافه های دینی و فرهنگ پدرسالارانه، زنان تا مدت ها در پستوی خانه ها و به عنوان جنس اندرونی از بروز استعدادها و توانمندی های خود باز ماندند. خرافه های دینی و ستم طبقاتی در پیوند با تفکیک جنسیتی و تقویت بنیان های مادی و فرهنگی پدرسالاری، زنان را از حضور در تصمیم گیری های اساسی سیاست های امور اجتماعی بازداشته اند.

با جدا شدن کار یدی و فکری، زمینه بیداری زنان برای حقوق طبیعی و انسانی فراهم آمد. عرصه های نوین آموزش و پرورش تدریجا مشارکت زنان را اگرچه محدود در مشارکت امور اجتماعی ممکن ساخت. ولی این مشارکت در پیچ و خم عادات و سنن از کارایی لازم بازماند و زنان را در کنش و تنش مداوم با بی عدالتی و نابرابری فزاینده رها ساخت. چرا که ساختار قدرت غالب با توهمات ایده ای و اکتسابات مجازی محیطی در آمیخته و با نهادینگی عادات و سنن عرصه های مشارکت و مقاومت زنان را محدود و محصور ساختند. زنان نیز در مبارزات خود به علت ها نپرداختند؛ بلکه در گیر با معلول ها و انتزاعات محیطی تحت تاثیر القائات کاذب قدرت طبقاتی مسلط، توش و توان خود را به بیراهه ها سوق دادند. این فرایند اگر چه پیروزی های نسبی و سطحی را برای زنان به همراه داشت،؛ ولی ریشه و چرایی ستم بر زنان برجا ماند و همواره ابزاری شد برای قدرت های فائقه و ستمگر که با انشقاق و جدایی توانمندی های نیمی از توان اجتماعی، پتانسیل مبارزه بر علیه بی عدالتی و نابرابری های روزافزون را به حداقل ممکن برسانند. نهادینه شدن اخلاقیات کاذب دینی و اخلاقی شدن دروغین مناسبات طبقاتی چالش جدی را در مبارزات زنان ایجاد کرده است.

این امری بدیهی است که اخلاق در ساختار طبقاتی محال و در فرهنگ دینی غیر ممکن می باشد. چرا که این دو در پیوند با یکدیگر روند تخریب و تهدید مناسبات پدر سالارانه را تداوم بخشیده و از مبارزات زنان برای تحقق حقوق حقه شان مانع ایجاد کرده و می کنند. افراط و تفریط در مبارزات زنان به دلیل نبود یک برنامه منظم و سازمان یافته برای دستیابی به حقوق انسانی و اجتماعی خود، نشان از تاثیرات نامتعارف رویکردهای محیطی بر مبارزاتشان می باشد. چرا که برای تغییر، شناخت علّی و حذف تدریجی موانع برای فراهم آوری کمیتی است که به کیفیت نوین فرا می روید. روندهای افراطی به تخریب و تهدید روی آورده و مبارزات را به بیراهه برده و یا به بن بست می کشاند. در تفریط نیز مماشات و محافظه کاری رواج یافته؛ و مبارزات زنان را عقیم و سلطه و تعدی به حقوق انسانی و اجتماعی آن ها را تداوم می بخشد. زن و مرد در پیوندی تنگاتنگ و با یک همبستگی مبارزاتی امکان گذر از تعدیات سرمایه و فرهنگ مخرب دینی را دارا می باشند. مردسالاری محصول بلامانع دو عنصر پلید و رادع رهایی جامعه از قید و بندهای اسارت بار سود و سرمایه می باشد. سرمایه داری و دین با تفریق و تفکیک جامعه زنان و مردان، همواره نیمی از جامعه را در انفعال و منزوی از مبارزات واقعی اجتماعی سوق داده و دستیابی به اهداف را طولانی ساخته اند. چرا که جامعه مرد سالار همواره مورد حمایت همه جانبه ساختار طبقاتی و دینی بوده؛ تا بتوانند پتانسیل نیمی از جامعه را به حاشیه رانده تا روند بهبود زیست به واقع انسانی را به نفع خود هرچه بیشتر طولانی سازند.

اکنون با دیجیتالیزه شدن حیات عمومی، و سیالیت اطلاعات و امواج، اگرچه فرصت های شغلی نوینی را برای جامعه زنان فراهم ساخته است؛ ولی چالش های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دسترسی همگان را به فناوری دیجیتال حدود بخشیده است. در این دنیای نوین، زنان اگرچه به فرصت های نوین آموزشی و شغلی دست یافته اند؛ ولی فضای نوینی گشوده شد که همواره می توانند مورد آزار و اذیت جنسیتی، تهدید و خشونت های کلامی قرار گیرند. فرایندی که استفاده و بهره گیری زنان از فضای فراهم آمده دیجیتالی را محدود ساخته است. در این فضای نوین با ابزارهای نوین توسعه یافته، اشکال مبارزاتی نوینی را می طلبد که بتواند موانع و محدودیت های حیات اجتماعی زنان را نشانه گرفته و در جهت حل ریشه ای آن ها گام بردارند. چرا که ساختار غالب سرمایه داری در بن بست های حاد و شکننده خود وارد فاز نوینی از یورش و تجاوز به حریم انسانی به ویژه زنان را آغاز کرده است که با تمهیدات ویژه و اشکال نوین مبارزاتی بایستی با آنها درگیر شد. استیصال کنونی ساختار سرمایه و رهبران توتالیتر برآمده از آنان از یک ضعف بنیادین مادی و اجتماعی برخوردار است که امکان تحقق اهداف و اقدامات تخریبی آنان را با بن بست مواجه خواهد ساخت. بنابرای نبایستی مرعوب فشارها و تبلیغات فرافکنی های جریانات غالب راسیستی-فاشیستی کنونی شد و با عزمی راسخ مبارزات رهایی بخش را با اشکال نوین و مورد لزوم کنونی تداوم بخشید.

زنان اکنون نیز مانند تمامی روندهای گذشته تاریخ تکامل اجتماعی مورد صدمات جدی فرهنگ غالب پدرسالارانه و زن ستیزانه ساختار طبقاتی و سنت های پایدار دینی قرار دارند. تعدیلات ناشی از روندهای توسعه و ابعاد نوین درک و درایت زنان برای دستیابی به حقوق انسانی و اجتماعی خویش همچنان زیر فشار و تعدی قوانین برآمده از سنت و عادات قرار داشته و تا رسیده به اهداف واقعی خود فاصله بعید دارند. تسهیل و تکمیل مبارزاتی کنونی زنان بایستی با روندهای دگرگونه کنونی تحول و تکامل در هم آمیزد تا بتواند ابعاد نوینی از تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی را برای زنان ممکن سازد. توقف در بارزه های مبارزاتی گذشته و مماشات با عادات و سنن برآمده از دین و دولت طبقاتی در پروسه تاریخی تعامل و تکامل جامعه و انسان، مبارزات را عقیم و تاثیر جنبش زنان را بی محتوا و خنثی می سازند. بایستی چنان گام برداشت که جامعه در یک درک عمومی و انسانی متقابل خویش، یک تعامل مبارزاتی زن و مرد را برای رهایی از بدسگالی های ساختار فرتوت کنونی طبقاتی فراهم سازد.

نتیجه اینکه: بارزه های سیاست علمی به عنوان شناخت بهینه دقایق، حقایق، سلایق و علایق عمومی اکنون در یورش و هجمه مداوم ساختار بحران زده و فرتوت طبقاتی، مانند هماره تاریخ تکامل اقتصادی و اجتماعی، زنان را از بهره مندی لازم متناسب با توانمندی های علمی و انسانی شان از مواهب و مناصب دورنگه داشته است. این تفکیک و آپارتاید جنسیتی بجای مانده از اعصار گذشته تاریخی اگرچه با رشد بنیان های علمی و فنی تعدیل شده و عرصه های نوینی را برای حضور زنان در اداره عمومی اجتماعی فراهم ساخته است؛ ولی تا رسیدن به برابری جنسیتی، حذف بارزه های نهادینه شده عادات و سنن پدرسالارانه و زن ستیزانه دین و دولت طبقاتی فاصله بعید وجود دارد که با مبارزات بهینه و به روز شده زنان بایستی از شدت و حدت آنان کاست. دیجیتالیزه شدن حیات عمومی عرصه های نوینی را در هجمه و تعدی به حقوق زنان گشوده است که با تمهیدات نوین عرصه نوین مبارزاتی توسط زنان قابل مقابله می باشد. ساختار سرمایه با بحران های شکننده و معیوب خود، همچنان با تکیه بر فرهنگ منحط پدرسالارانه و همراهی آداب و سنن واپس مانده دینی، اشکال نوینی از تهاجم و بدسگالی های اجتماعی را بر علیه زنان آغاز کرده اند که با تمهیدات مبارزاتی نوین بایستی برای دفع و رفع آنها گام برداشت.

اسماعیل رضایی

06:03:2025

 

   چرا ترامپ؟ 

جامعه های انسانی آبستن حوادث بسیاری است که ضرورت های طبیعی و اجتماعی همراه با تکامل تاریخی جامعه و انسان بدان ها پایه و مایه می بخشند. نادیده گرفتن روند تکامل تاریخی و برآمدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ناشی از این تکامل، تبیین و تحلیل ها را در انتزاع و معلول ها از درک و درایت لازم برای ریشه یابی رخدادهای کنونی جهانی دور ساخته است. ساختار جهان شمول سرمایه داری امروز در گردابی از بحران ها و ناکامی های ناشی از فرتوتی و ضعف بنیادین ساختی فرو خسبیده؛ و برای رهایی از آن ها به هر ترفند و دستاویزی متوسل شده و می شوند. ترامپ و ترامپیست ها محصول برآمد دوره ای از تحول و تکامل جامعه های انسانی است که سرمایه داری در آزمون های تاریخی خویش به بن بست تعیین کننده ای رسیده که جز تغییر ساختی بنیادین راه و چاره دیگری برای خروج از آن  ندارد. ترامپ محصول استیصالی است که سرمایه داری با گذر از مرحله ای از تکامل تاریخی خویش با شکست تمامی اهتمام و تلاش نئولیبرالیسم، در برابر نیازها و مطالبات نوین جامعه های انسانی از خود مقاومت نشان داده؛ و در تلاشی بی سرانجام برای احیا و ابقای بسیاری از بارزه های عصر لیبرالیسم، می خواهد بر بحران ها فائق آید که امکان پذیر نیست.

بحث و بررسی های روشنفکرانه و یا آکادمیک پیرامون ترامپ و ترامپیست ها، در حد یک بحث و جدل غیر دیالکتیکی با تکیه بر انتزاع و نگاه معلولی به رویکردهای محیطی فراتر نرفته است. بیان پوپولیسم، فاشیسم، جنایتکار و یا یک مجرم بالقوه شمردن ترامپ تمامی اهتمام جریان های مترقی و چپ برای چرایی برآمدن ترامپ و ترامپیسم می باشد. برایندی که متکی به معلول هایی است که علیت را در پس ناتوانی های تئوریکی به حاشیه رانده و امر مبارزه با بنیان های ستم طبقاتی را به بیراهه هدایت کرده است. چرا که اینگونه تبیین و تحلیل ها بسیاری از نیازها و الزامات واقع اتخاذ مشی اصولی مبارزاتی را در پس درک معلولی ناشی از دور شدن از درک تکاملی مادیت تاریخی جامعه و انسان از نظر دور داشته است. چونکه در درک معلولی پرگویی فاقد شناخت و فهم ریشه ای و بنیادی جای رخدادهای محیطی را گرفته و در دام اوهام و ساده سازی های مفهومی عامیانه و عوامانه گرفتار می سازد. شناخت ترامپ و چرایی برآمدنش نیاز به شناخت دقیق روندهای کنونی تحول و تکامل ساختار سرمایه داری دارد که به بسیاری از فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی جهان شمول وابسته است. بررسی ترامپ با تکیه بر بارزه های و شاخصه های شخصی و فردی وی یک بحث انتزاعی و یک نگاه غیر دیالکتیکی به روندهای کنونی تحول و تکامل جامعه های انسانی می باشد. ترامپ محصول یک جامعه و یک ساخت مستاصلی است که نیاز به بارزه های نوینی از تعامل و تحول دارد تا به نیازها و مطالبات کنونی پاسخ مناسب را بدهد. روندی که با مقاومت و ایجاد وقفه های مداوم از سوی صاحبان ثروت و قدرت مواجه می باشد؛ تا هزینه های تغییرات الزامی را به حداقل ممکن برساند.

ناتوانی و ناکامی مداوم ساختار سرمایه داری در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به رشد تضادهای درون آن مدد رسانده و با تعمیق آن، مرز تضادها روز به روز شفاف تر و عمومی تر خود را نشان می دهد. اگر در گذشته چین و روس از عوامل تضاد درون ساختاری سرمایه داری نمود داشته اند؛ امروز اروپا نیز در این تضاد و اعتراض عرض اندام می کند. این بیان روشن گشایش عرصه های نوینی از دنیای جدیدی است که بسترهای آن از بطن این تضادهای رو به رشد در حال ظهور و نمود است. رشد این تضادها نشان از گسیختگی و آسیب دیدگی جدی زنجیره وحدت درونی ساختار سرمایه داری است که بشدت تضعیف شده و برای ترمیم نیازمند یک دگرگونی بنیادین می باشد. ترامپ محصول این ضعف و خذلان ساختار سرمایه داری است که با زیر پا گذاشتن تمامی معیارها و بدعت های جهانی تلاش دارد بر این ضعف و زبونی فائق آید. چرا که از بطن تضادهای رشد یابنده عموما نگاه ناسیونالیستی و ملی گرایی افراطی سر بر می آورد که برای تحمیل خود به ابزارهای ارتجاعی و غیر انسانی متوسل می شود. در این استیصال و ابتذال کنونی ساختار سرمایه برای صاحبان ثروت و قدرت اصلا مهم نیست که گذشته ترامپ چه بوده و چه ایده و اعمال ارتجاعی و جنایت کارانه ای را دنبال می کند؛ بلکه خروج از این بن بست های شکننده و خرد کننده اولویت اول است که از طریق سیاست های ارتجاعی ترامپ ممکن می پندارند.

ماهیت سلبی نهفته در خشونت ساختاری سرمایه در رشد تضادها و تهی ساختن توان بالقوه ساختی سرمایه در ترمیم خود، نقش اصلی را بازی کرده است. این خشونت به دو طریق در تضعیف ساختی و رشد تضادها نقش داشته است. اول تحمیل هزینه های مالی سنگینی که روند بهسازی و نوسازی بنیان های مادی و علمی را کند و یا غیر ممکن ساخته است. دوم بیداری و آگاهی های جامعه بر بستر رشد و تکامل دامنه دانش و فناوری از عوامل اصلی خشونت، و مشروعیت زدایی از فاجعه آفرینانی که بشریت را در سراشیبی نیستی و انهدام هدایت کرده و می کنند. اینکه اکنون ترامپ با نگاه سلبی ولی صلح خواهانه می خواهد بر رویکردهای امحایی گذشته سایه افکند؛ یک ترفند نوظهوری است که امکان بقا و تداوم آن در حد صفر می باشد. اگر در اعصار تاریخی گذشته ترامپ و ترامپ ها با تکیه بر پتانسیل درونی ساختار سرمایه توانستند بر بحران های حاد و ثقیل فایق آیند؛ اکنون با از دست رفتن پتانسیل بالقوه این ساختار معیوب و مخروب دیگر امکان گذر از این بحران های حاد و شکننده بدون تغییر ساختی وجود ندارد.

اندیشه ورزی که مادّیت تاریخ تکامل اجتماعی را در تبیین و تحلیل های اجتماعی خود مدنظر قرار ندهد؛ به نتایج وهم آلودی دست می یازد که بسیاری از رویکردهای محیطی را وارونه می بیند و یا با مرتجعین و متجاوزین به حریم انسانی همراه می شود. چرا که بدون درک و شناخت روندهای تکامل تاریخی، بسیاری از مفاهیم و مضامین حیات اجتماعی در ساده سازی ها و عامیانه نگری های درک معلولی فرو خسبیده؛ و از عمق یابی و واقع نگری های تبیین و تحلیل های علمی و عینی فاصله می گیرد. اصولا در درک معلولی موضع گیری ها و بحث و تبادل نظر تابعی از روندهای غالب محیطی می گردند که با واقع نگری و حقایق مستتر در رویکردهای محیطی فاصله بعید دارند. زیرا بدون توجه به درک مادیت تکامل تاریخی، مبانی تئوریک در بارزه های فکری گذشته جای خوش کرده و با نیازهای برآمده از تکامل و تحول جامعه و انسان همراه نیست. این ضعف مبانی تئوریکی همراه با انجماد اندیشه از درک چرایی بسیاری از افت و خیزها و رویدادهای جامعه جهانی فاصله می گرفته؛ و در حد و حصر تبیین و تحلیل های سطحی و وام گرفته از متون گذشته یا فکت های ایدئولوگ های بورژوازی باقی می مانند. بدین گونه است که منتقدین ترامپ و ترامپیست های برآمده از استیصال مرحله ای از تکامل تاریخی نظام سرمایه داری، در هرج و مرج اندیشه و تبیین و تحلیلی های درک معلولی، با ساده سازی های مفاهیم و مضامین تاریخی، به یک درک و تحلیل جامع و منطقی دست نمی یازند.

ترامپ به عنوان نماینده جامع و همه جانبه راست افراطی در سطح جهانی، تلاشی ارتجاعی است برای احیای اعتبار و مشروعیت از دست رفته هژمونی سرمایه داری جهانی به سرکردگی آمریکا می باشد. اعتبار و مشروعیتی که با دیجیتالیزه شدن حیات اجتماعی و سیالیت نسبی اطلاعات و داده به آگاهی و بیداری نسبی عمومی منجر شده و بازگشت و ترمیم آن تنها با تغییر و دگرگونی بنیادی زیر بنای مادی حیات اجتماعی میسر بوده و با ترفندهای ترامپ و ترامپیست ها قابل حل و استیفا نمی باشد. تاریخ گواه صادق و راهنمای حاذقی است که نشان داده مقاومت در برابر روند تکامل تاریخی جز شکست و ناکامی ارمغان دیگری ندارد. عروج راست افراطی با نمایندگی ترامپ در سطح جهانی بیان واضح و روشن ایستادگی و مقاومت ساختار کهنه و فرتوت سرمایه داری در برابر برآمدهای نوین و نیازها و مطالبات الزامی است که بر بستر تکامل تاریخی جامعه و انسان نمود یافته اند. بنابراین اشکال مبارزاتی را بایستی متناسب با ویژگی های غالب کنونی و سمت گیری های انحرافی و تخریبی عمال سرمایه با شناخت دقیق ماهیت روندهای کنونی آن اتخاذ کرد. ترامپ و حامیان ریز و درشتش را نمی توان با مفاهیمی چون فاشیسم، پوپولیسم و دیگر واژه های تحقیرکننده سیاسی از مقاومت و هجمه در برابر نیازها و مطالبات نوین بازداشت؛ بلکه بایستی با شناخت ماهیت و چرایی برآمدن آن ها، یک وحدت جهانی را برای مبارزه با ترفندها و دسیسه های شیطانی آن ها شکل داد.

ارتجاعی ترین و بارزترین نمود چهره ضد مردمی سرمایه داری جهانی، برآمدن ایلگار های مالی در اداره امور اجتماعی می باشد که منافع و مصالح شان با افسار گسیختگی تراکم و انباشت سرمایه و سودهای افسانه ای از طریق گسترش دامنه فقر عمومی و نابسامانی های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گره خورده است. قشر و طبقه ای که اکنون با ترامپ و راست افراطی در سطح جهان نمایندگی می شوند. در حقیقت ایلگار های مالی تلاش دارند به عنوان کاتالیزوری عمل کرده و با قدرت مجازی و پوشالی سرمایه تراکم یافته خود بدنه ساختار فرتوت سرمایه داری را دست نخورده نگه داشته و از تغییر و دگرگونی الزامی تحول و تکامل تاریخی مصون نگه دارند.فرایند وهم آلودی که روند تکامل تاریخی شکست و ناکامی آن را بارها و بارها نشان داده است. البته این شکست و ناکامی با مبارزات اجتماعی و سازماندهی این مبارزات در راستای درک واقعی روندهای تکاملی و نیازهای برآمده از آنها، تسریع خواهد شد. نباید فراموش کرد که مبارزه طبقاتی را نمی توان صرفا با مفاهیم تاریخی متاخرین آن به پیش برد و نتیجه مطلوب گرفت.

نتیجه اینکه: جهان در آستانه یک تغییر بزرگ و بنیادی و مقاومت در برابر آن توسط دارندگان ثروت و قدرت روز به روز شفاف تر و عریان تر خود را نشان می دهد. مرزبندی های نوین و تضادهای رو به تعمیق در درون ساختار سرمایه داری در سطح جهانی، بیان واضح و روشنی بر این تغییر و دگرگونی و نوید دنیای دیگری می باشد که با بارزه های نامتعارف کنونی تفاوت اساسی خواهد داشت. بعد از ناکامی و شکست سیاست های نئولیبرالیستی به عنوان منحط ترین مرحله نظام سرمایه داری، مقاومت، اهتمام و تلاش عمال سرمایه برای احیا و ابقای اعتبار و مشروعیت از دست رفته؛ اشکال جدیدی با ماهیتی ارتجاعی تر و مخرب تر پیدا کرده است. ترامپ ار بطن استیصال و بن بست های حاد و شکننده مرحله کنونی ساختار سرمایه داری برخاسته و با حمایت ایلگار های مالی در اداره امور اجتماعی تلاش بی سرانجامی را برای حفظ هژمونی خود با بازگشت به عظمت و اعتبار وهم آلود گذشته آغاز کرده است. حدوث و حضور ایلگار های مالی در امور اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بیان روشن تعمیق فقر و نابسامانی ها و بی ثباتی های رو به گسترش مناسبات اجتماعی و انسانی در سطح جهانی می باشد. روندی که دامنه بی اعتباری و عدم مشروعیت نظام سرمایه داری را توسعه بخشیده و مبارزات اجتماعی برای تغییرات و دگرگونی های الزامی ابعاد نوینی می یابند. اکنون با دیجیتالیزه شدن زندگی اجتماعی و آگاهی های نسبی عمومی، بسیاری از زوایای پنهان قدرت تخریبی و انهدامی نظام سرمایه داری و سردمداران آن آشکار شده که تضادهای درون ساختاری و تشدید مبارزات مردمی را به همراه خواهد داشت. ترامپ و ترامپیست ها تجلی و برآمد تمامی اهتمام و تلاش نظام سرمایه داری با تعدی و تجاوز به حقوق طبیعی و اجتماعی انسانی است که به بن بست رسیده که برای حفظ و تداوم هژمونی بشدت آسیب دیده خود تلاش بی سر انجام و بدفرجامی را با حمایت همه جانبه ایلگار های مالی آغاز کرده است.

اسماعیل رضایی

03:03:2025